İlkel Benlİk Nedİr?

İnsan tarihsel midir, evrensel midir? Kişi yaşamını sürdürdüğü dönemde edindiği deneyimlerden mi ibarettir, yoksa genetik kodlarına işlenmiş, birikmiş bir geçmişle ve değişmez özellikteki bir tözle mi doğar? Necmi Gürseler’in bu sorulara resimleriyle verdiği yanıtlar, ruhsal bir öz arayışında olduğunu gösterir. Bu öz, “ilkel benlik”tir. Göreceliliği, ruhsal evrimi kabul etmekle birlikte, onlara bir sınır çekmek ister, post/modern insanın inşa edilmiş psikolojisinin izlerini premodern dönemden itibaren sökmeye çalışır. Gürseler için modern ve postmodern dönemin yapay inşaları kaldırıldığında geriye kalan, insanın sahip olduğu tözün, evrensel kökenleridir. Ona göre kişisel deneyimler ne kadar dönüştürürse dönüştürsün, post/modernleşme ne kadar örterse örtsün, insanın rasyonaliteye direnen, yalnızca mitolojik anlatılarla ifade edilebilecek, kendi bilincinden bağımsız ve tüm insanlıkla ortak bir bilinçdışı vardır. Bu kolektif bilinçdışı kişinin hangi tarih ve coğrafyada bulunduğundan etkilenmeksizin tüm kararlarının üzerine yansır. Gürseler için tehlikeli olan, köklerdeki kolektif bilinçdışının zemini olan ilkel benliğin önce modernite, ardından postmodernite tarafından iz bırakılmayacak denli ehlileştirilmesidir. Kurmaca gördüğü kültürel olanın, asli/doğal gördüğü ilkel olanı yutmasının karşısına dikilir: Yapay’dan Öz’e dönülmelidir.

Fakat nedir öz? Kolektif bilinçdışı görünmez, ele avuca gelmez, tarif edilmez. O bir hissiyat. Gürseler, kolektif bilinçdışının ne olduğuna değil, görülebilseydi, nasıl bir görüntüsü olacağına odaklanır. Öz’ün yani ilkel benliğin hissiyatı, ancak simgeler aracılığıyla yeniden üretilebilir ve bu üretilen ortak bir anlama uzanabilir. Gürseler, anlatısını ortak bir anlam üretecek şekilde betimleyebilmek için bazı tanıdık görsellere dayanmak zorundadır. İlkel benlik için en uygun görseller olarak mitolojik göstergeleri seçer. Böylece Gürseler’in resimlerini mitolojiyi yeniden keşfeden/üreten öyküler, bu öyküleri canlandıran figürler ve o figürlerin taşıyıcılığındaki anlam ağları düzenler. Bu anlam ağları yaydıkları mana konusunda kesinlik arz eden im’ler değil, yorumlanabilirlikleri sonsuza uzanan simgelerdir. Hiçbir görsel kendi görevinde değildir, tümü gösterdiklerini aşan anlam olanaklarıyla donatılmıştır. Bu bir arketipler geçidi, tuvalden insanın içine bir yolculuk, her insanın kendi kişisel deneyimleriyle farklı yönlerini açığa çıkarabildiği, içinde daha önce öz-keşfe uğramamış derinlere inme rehberi; bir kolektif bilinç dışı arkeolojik kazısı.

Bu resimler, araştırma alanı gereği bilinçle değil, bilinç dışıyla boyanırlar. Ne bir eskiz, ne bir kurgu, Gürseler tuvalin başına oturur ve çizgi egemenliğindeki anlatısını bir çırpıda oluşturur. Kolektif bilinç dışını, kendi bilinç dışının kolektif olanla kurduğu bilinç dışı ilişkilerle resmeder. Gürseler’in resimleri, bilinç dışılar arası ilişkidir.

Yalın Alpay